Ισπανία 2005, 2012 Ζώντας στη Μαδρίτη για ενάμιση χρόνο

Η λέξη «erasmus» είναι η λέξη κλειδί στην προκειμένη περίπτωση.

Στα 24 μου επιδίωξα και πήγα για ένα εξάμηνο στην ισπανική πρωτεύουσα για το συγκεκριμένο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών. Θυμάμαι ότι όταν είχα πρωτοπεράσει στη σχολή φαρμακευτικής στη Θεσσαλονίκη κουβαλούσα γιγαντωμένες προσδοκίες μέσα μου για την φοιτητική μου ζωή οι οποίες δυστηχώς ποτέ δεν πραγματώθηκαν. Μεγαλωμένος σε πολύ μικρή επαρχιακή πόλη, γρήγορα διαπίστωσα ότι είχα αφήσει τα Γρεβενά πίσω μου μόνο χιλιομετρικά. Δυσκολεύτικα ουσιαστικά να χαλαρώσω, να σταματήσω να με βλέπω με τα υποτιθέμενα μάτια τρίτων και να αποβάλλω γενικευμένες ανασφάλειες που μου είχε αφήσει η ενηλικίωση μου σε ένα μέρος τόσο ασφυκτικά μικρό.

Επιπλέον οι ατέλειωτες ώρες διαβάσματος για την προετοιμασία των Πανελληνίων είχε ως συνέπεια τα χρόνια που οι νέοι ανακαλύπτουν το φλέρτ, την κρεπάλη και πολλοί το σεξ, εγώ να τα πέρασα υπνοβατώντας από φροντιστίριο σε φροντιστήριο ελπίζωντας να κάνω την έκπληξη στην δεύτερη δέσμη ( παλιός ο λύκος!) και να κάνω και καλά τους γονείς μου περήφανους περνώντας σε ένα ΑΕΙ που ποτέ δεν με ενδιέφερε ούτε στην πορεία ποτέ μου αγάπησα. Ως αποτέλεσμα δεν είχα χτίσει προσωπικότητα και αυτοπεποίθηση και ποτέ δεν βρήκα και καλά τους όμοιους μου στο πανεπιστήμειο.

Πολλά άλλαξαν εκείνο το αλησμόνητο εξάμηνο του 2004 στην Μαδρίτη. Έζησα συμπυκνωμένες εμπερίες σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο και μου επετράπει να ξανασυστηθώ εκ νέου στον κόσμο και να έρθω σε επαφή με νέους ανθρώπους από όλη την Ευρώπη και με τις δικές τους διαφορετικές πραγματικότητες. Αυτό δεν πιστεύω ότι θα ήταν δυνατόν κάπου αλλού. Εϊναι η κοινωνική και πολιτιστική διάσταση της Ισπανίας, μιάς χώρας φαινομενικά παρόμοιας μα σε πολλά επίπεδα τόσο διαφορετικής από τη δική μας και όχι μόνο το τρελάδικο που λέγεται εράσμους που σημάδεψε χαρακτηριστικά την όλη εμπειρία.

Πέραν του να γνωρίσω κάθε γωνιά της πόλης, κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου κατάφερα να γυρίσω σχεδών ολόκληρη τη Ιβηρική! Επέστρεψα στην Μαδρίτη για ένα χρόνο ακόμα στα 30 μου. Υπήρξε μία χρονιά μάλον αποτυχημένη επαγγελματικά : είχα αφήσει δουλειά σε ιδιωτική κλινική στην Ελλάδα (που ακουσων ακουσων είχα βρει χωρίς μέσο!) για να δουλέψω σε ένα συνοικιακό φαρμακείο όπου τα πράγματα υπήρξαν ιδιαίτερα προβληματικά με τα εφιαλτικά αφεντικά μου. Η παραμονή μου όμως εκεί αποδείχτηκε ξανά ιδιαίτερα επωφελής ψυχολογικά. Ενάμιση χρόνος λοιπόν στο σύνολο του αλλά και πολλές γρήγορες επισκέψεις από τότε για να επισκεφτώ καρδιακούς φίλους και παλιούς έρωτες ή απλά για να ξεσκάσω. Ζώντας και δουλεύοντας τα τελευταία χρόνια στην αγγλική πρωτεύουσα με το παρανοϊκό κόστο ζωής και ένα μόνιμο άγχος γύρω από την αξιοποίηση του ελάχιστου ελεύθερου χρόνου, η Ελλάδα μα και η Ισπανία μου μοιάζουν πλέον με οάσεις ηρεμίας και χαλαρότητας και η δεύτερη μου προκαλεί πάντα μία γλυκιά νοσταλγία.

Η Μαδρίτη που μας υποδέχθηκε στα νιάτα μας το 2005 φυσικά διέφερε πολύ από την αυτήν που συνάντησα το 2012 και ακόμα περισσότερο από την σημερινή. Επικρατεί η εντύπωση μεταξύ τουριστών ότι γενικά η πρωτεύουσα υστερεί έναντι της Βαρκελώνης, μίας μικρότερης, πιο συμπαγούς και εύκολα διαχειρίσιμης για τον επισκέπτη πόλης όπου η ειδοποιός διαφορά της είναι ότι «…μα έχει θάλασσα!» Ναί όντως έχει θάλασσα και μάλιστα τι θάλασσα: Μία εκτενής αμμώδη παραλία εντός του αστικού ιστού την οποία οι νέοι της τιμούν δεόντως, διοργανώνοντας ατέλειωτα beach party μόλις ο καιρός λίγο φτιάξει. Εγώ παρόλα αυτά θα διαφωνήσω με όλη αυτή την ατυχής σύγκριση μιας και πιστεύω ότι η Μαδρίτη αποτελεί μία πολύ πιο γνήσια ισπανική εμπειρία. Tα πολύ λίγα που ο μέσος έλληνας ξέρει για την Ισπανία εδώ θα βρει την ευκαιρία να τα κατανοήσει πολύ καλύτερα και να εμβαθύνει. Επιπλέον οι Μαδριλένοι είναι χαρακτηριστικά πιο εξωστρεφής και φιλικοί από τους κουρασμένους από τους τουρίστες και συχνά αγενείς καταλανούς

Η πόλή δεν αποτελεί ακριβώς τουριστικό μποναμά υπό την έννοια ότι δεν πνίγεται στα προφανή αξιοθέατα. Εϊναι περισσότερο ο ενιαίος και συνεπής αισθητικά χαρακτήρας του ευρύτερου ιστορικού της κέντρου αλλά και η παρατήρηση των ρυθμών και του τρόπου ζωής των τριών και κάτι εκατομμυρίων κατοίκων της που σε αποπλανούν.

Η αρχιτεκτονική της Μαδρίτης είναι κυρίως αναγεννησιακή και μεσαιωνική με κάποιες χαρακτηριστικές τοπικές πινελιές. Πολλά από τα κτίρια-σήματα κατατεθέν της είναι από το Βασίλειο των Χασβούργων και των Βουβώνων που ακολούθησε. Περιορισμένες μα κραυγαλέες οι νέες προσθήκες ( βλέπε ουρανοξύστες) που ευτηχώς περιορίζονται εκτός του ευρύτερου ιστορικού κέντρου.

Η Plaza mayor είναι ίσως το πιο τρανταχτό σημείο αναφοράς όπως και η νέα αγορά San Miguel ακριβώς διπλα της. Η φημισμένη αυτή πλατεία δίνει την αίσθηση εσωτερικής αυλής που είναι οριοθετημένη από τέσσερα ομοιόμορφα κτίρια των τριών ορόφων το καθένα, όλα τους συνδεδεμένα μεταξύ τους σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμου.

Plaza Mayor ( φώτογραφίες από 2012,2023 και 2024)

Σε απόσταση αναπνοής το mercado του San miguel. Σε όλη την Ισπανία αντι των λαϊκών που συναντούμε στην πατρίδα, υπάρχουν τσιμεντένιες δομές συνήθως ημϊυπόγειες όπου μόνιμες επιχειρήσεις είναι συγκεντρωμένες και λειτουργούν εκεί ( μανάβικα, χασάπικα, τυροπωλεία, ψαροπωλεία). Μεταξύ αυτών συναντά κανείς και πολλά μικρά εστιατόρια και bar. Στα μητροπολιτικά κέντρα πολλές από αυτές τις αγορές έχουν ανακαινιστεί και έχουν εστιάσει περισσότερο στο ποτό και το φαγητό για τους τουρίστες παρά στα ψώνια για το σπίτι. Εξέχων παράδειγμα και η συγκεκριμένη στην οποία προσφέρονται tapas και ποτό και που παρά την κεντρική της θέση και την τουριστική της επιτυχία ( δέκα εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο δηλώνει όλο περηφάνεια το site του δήμου της Μαδρίτης), η ποιότητα των διαθέσιμων εδεσμάτων έιναι αρκετά υψηλή. Αντίστοιχες προσδοκίες υπάρχουν για την παρεμφερή σε λογική αγορά του Μοδιάνο που θα ανοίξει ( άνοιξε; ) στην Θεσσαλονίκη.

Home En

Μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά βρίσκεται η πλατεία Puerta del Sol– εκεί συντάει κανείς και το σήμα κατατεθέν της πόλης, το άγαλμα της Αρκούδας και της Φραουλιάς σμιλεμένο σε πέτρα και γρανίτη. Πρόκειται για ένα μέρος που λειτουργεί κυρίως ως σημείο συνάντησης για τους κατοίκους της ( κάπως σαν την Καμάρα στη Θεσσαλονίκη) όπως επίσης και συγκέντρωσης κόσμου για ποικίλους λόγους, από διαμαρτυριες μέχρι εορτασμούς όταν πχ κάποια ισπανική ποδοσφαιρική ομάδα τα πάει καλά σε διεθνή τουρνουά. Επίσης κάθε Δεκέμβρη την παραμονή της πρωτοχρονιάς εδώ είναι που μαζεύονται τα πλήθη για να υποδεχθούν το πέρασμα του χρόνου με όση βεβιασμένη αισιοδοξία μπορεί ο καθένας να αντλήσει. Πάμπολοι οι πεζοδρομημένοι δίαυλοι που ξεκινούν από εδώ και οδηγούν σε άλλα σημεία ενδιαφέροντος της ισπανικής πρωτεύουσας. Υπάρχει μάλιστα μία συνεχόμενη προσπάθεια να δοθεί ακόμα μεγαλύτερο τμήμα του κέντρου σε αποκλειστική χρήση των πεζών, εγχείρημα παραδόξως αρκετά αμφιλεγόμενο στις εκάστοτε δημοτικές εκλογές.

Προσπαθώ να απαριθμήσω τις κοσμητικές παρεμβάσεις που παρατηρώ στην πλατεία και στους γύρω δρόμους από την εποχή του εράσμους μου μέχρι σήμερα: διακρίνω μόλις τρεις μικρές αλλαγές. Πρώτα πρώτα στη montera που ήταν παράδρομος με έντονη την παρουσία ιερόδουλων το 2005 παρά την κεντρική της θέση. Όντως κοσμητικά αναβαθμίστηκε και νέες επιχειρήσεις άνοιξαν μα ακόμα σου βγάζει μία κάποια αίσθηση φθήνιας. Επιπλέον, όπισθεν του αγάλματος της Αρκούδας και της Φραουλιάς εγκαινιάστηκε το 2014 το άχαρο μαγαζί της apple που ακολουθεί την λογική που ακολουθούν όλα τα παραρτήματα της συγκεκριμένης εταιρείας ανά το κόσμο: ίδιο προκάτ μινιμαλιστικό στυλ και διακόσμηση που αναπαράγεται ασχέτως της πόλης που το φιλοξενεί και της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης. Τέλος το ξενοδοχείο four seasons το οποίο άνοιξε το Σεπτέμβριου του 2020, ουσιαστικά εν μέσω πανδημίας. Η αναπαλάιωση του κλασσικού κτιρίου που προυπήρχε εκεί είναι πιο αξιοπρεπής και πετυχημένη από την καθαρά διεκπαιρεωτική που πραγματοποίησε η apple στο δικό της ακίνητο. Τα χλιδάτα αμάξια που είναι συχνά παρκαρισμένα από έξω και οι ακόμα πιο χλιδάτοι ενοίκοι των σουϊτών του δίνουν λίγο επιπλέον αερά glamour στην πόλη.

Σε μικρή απόσταση από εδώ βρίσκεται το κτίριο της όπερας ( teatro real ) η κύρια είσοδος του οποίου βλέπει σε μία μικρή πλατεία με σταθμό του μετρό. Tο εγκαινιασμένο το 1850 μνημείο δεν πολυγεμμίζει το μάτι του επισκέπτη με την μάλλον αδιάφορη αρχιτεκτονική του μα παραμένει μία όμορφη προσθήκη στο πεζοδρομημένο κέντρο, με το palacio real ακριβώς πίσω του και την πλατεία sol μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρυά του. Περισσότερο λειτουργέι ως ένα ακόμα κομμάτι του ψηφιδοτού ενός ιστορικού κέντρου που μπορεί τα επιμέρους κομμάτια του να μην αφήσουν τον τουρίστα με το στόμα ανοιχτό, υπάρχει όμως μία καλλιτεχνική αρμονία. Επιπλέον προσφέρεται η ευκαιρία για έναν πολύωρο ευχάριστο περιπατο σε γειτονιές και μνημεία που αναδυκνείουν στο σύνολο τους την τοπική κουλτούρα.

Πίσω από την Όπερα συναντά κανείς την Plaza de oriente και το επιβλητικό Palacio real, το αντίστοιχο Buckingham palace της Μαδρίτης. Η Ισπανία είναι η μόνη μεσογειακή χώρα που διατηρεί το θεσμό της βασιλείας, ένα θεσμό που παλεύει να βρει την όποια ουσία του, ιδιαίτερα σε μία κοινωνία με αρκετά προβλήματα ανάπτυξης και οικονομίας. Η ίδια η ισπανική βασιλική οικογένεια έχει αποδειχθεί (όπως και κάθε οικογένεια άλλωστε) ιδιαίτερα δυσλειτουργική. Η συνεισφορά του βασιλιά Juan Carlos I θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική στην αποτροπή ενός πραξικοπήματος το 1981. Το 2014 βγήκε στην σύνταξη, δίνοντας τον χρήσμα στον γιό του. Μετέπειτα όμως αποκαλύφθηκε ότι υπήρξε λαίμαργος με κρατικούς πόρους που σε τελική ανάλυση δεν είχε ανάγκη. Ξέπλυμα χρήματος λοιπόν με τη μορφή δώρων σε σουηδέζα ερωμένη, ένας γάμος μάλλον πλέον λευκός με την δικιά μας reina sofia, μία κόρη που παντρεύτηκε έναν πανήψυλο βάσκο πρωταθλητή του χαντμπολ ο οποίος με τη σειρά του κατέληξε να κάνει φυλακή για διαφθορά και τέλος, μία νύφη που φημολογείται ότι καθόλου δεν χωνεύεται με την πεθερά ( τους έχουν ξεφύγει μικροδιενέξεις μπροστά σε δημοσιογράφους αποδεικνύοντας ότι το κλίμα μεταξύ τους ειναι μάλλον τοξικό)…και πάει λέγοντας. Ο γιος του, o Felipe IV ένας νέος ψηλός και εμφανίσιμος βασιλιάς, όπως αντίστοιχα και ο πρίγκιπας William στην Αγγλία προσπαθεί όσο μπορεί να σώσει μία κατάσταση που όμως μπάζει από παντού.

Atocha: ο μεγαλύτερος σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης αποτελεί αυτοτελές αξιοθέατο από μονος του, ειδικά αυτός ο εντυπωσιακός τροπικός κήπος που έχουν δημιουργήσει εντός του (jardin botanico atocha).

Ακόμα πιο ευχάριστο το τεράστιο πάρκο Retiro σε πολή κοντινή απόσταση από το σταθμό. Επρόκειτω για το μεγαλύτερο πάρκο της πόλης και σου υπενθυμίζει και τη σημασία του να υπάρχουν δημόσιοί χώροι για να ξεσκάσει και να χαλαρώσει ο πολίτης. Θυμάμαι πως μoυσικοί που κυρίως παίζανε κρουστά μαζευόντουσαν εκεί συγκεκριμένες μέρες την εβδομάδα πίσω στο μακρυνό 2005.

Gran via – η μεγαλύτερη οδική αρτηρία εντός του κέντρου. Εδώ θα βρείτε κάποια μεγάλα μαγαζιά κυρίως οικονομικής νεανικής μόδας τομέας στον οποίο οι Ισπανοί θριαμβέυουν ( zara, berska, springfield κλπ). Εδώ θα δείτε και το σήμα της διαφήμισης schweppes στον πύργο της gran via που εδραιώθηκε ιδιαιτέρως στο θυμικό του πλυθησμού μετά από μία σκηνή αναφοράς στην πολύ πετυχημένη ταινία «Εl dia de la bestia» του alex de la iglesia. Παρότι όχι ακριβώς αξιοθέτο με την τεχνική έννοια του όρου, κοσμεί πολλές καρτ-ποστάλ που πωλούνται εδώ.

Callao Ακριβώς παραδίπλα βρίσκει κανείς την πλατεία του Callao με το ιστορικό σινεμά και το πολυκατάστημα fnac στον τελευτάιο όροφο του οποίου υπάρχει μία όμορφη ταράτσα με food court και ωραία θέα προς την δυτική πλευρά της πόλης.

Εποχιακός στολισμός στη πλατεία Callao

Plaza espana: Κατηφορίζοντας την gran via για λίγες μόνο εκατοντάδες μέτρα προς τα δυτικά με κατεύθυνση την γειτονιά arguelles, συναντάμε την plaza espana, μία πλατεία που τελούσε υπό ανακατασκευή για πάρα πολλά χρόνια. Μόλις προσφάτως και συγκεκριμένα το 2022 παραδόθηκε επιτέλους πίσω στο κοινό για χρήση. Αυτή η ατέρμονη αναπλαση χώρου που διήρκησε για ένα παράλογα μεγάλο χρονικό διάστημα στο μυαλό μου ενίσχυε μία αίσθηση οικονομικής μιζέριας που είχε αναδυθεί και εδραιωθεί τα χρόνια της κατασκευαστικής φούσκας στην Ισπανία κοντά στο 2010. Ήταν σαν να αποτελούσε ένδειξη/απόδειξη της οικονομικής δυσχερίας αλλά και ασυνενοησίας μεταξύ των διαφόρων διαδοχικών τοπικών αρχών. Όποιος ανάμενε να δει τι εν τέλει θα προσθέσει αυτή η αναμόρφωση στο αστικό τοπίο ίσως να εξεπλάγη από τη τσιμεντοποίηση που αντίκρυσε και το κάπως άδειο αποτέλεσμα. Τουλάχιστον υπάρχει πλέον ένας κομψος πεζόδρομος που τη συνδέει με την προαναφερόμενη plaza de oriente. Στην πλατεία λειτουργούν δύο τεράστια ξενοδοχεία, το RIU (κινέζικης ιδιοκτησίας από όσο ξέρω), ένα γιγαντιαίο οικοδόμημα, ίσως το μεγαλύτερο του κέντρου που παρέμενε παραταύτα κτίριο-φάντασμα για αντίστοιχα πολλά πολλά χρόνια. Το άλλο ξενοδοχείο ήταν κάποτε κυριολεκτικά γιαπί μα πλέον μετατράπηκε στο στυλάτο και ιδιαίτερα ακριβό VIP Plaza Espana Design.

Ϊσως οι νεότεροι να μην το θυμούνται μα υπήρξε μία εποχή που η Ισπανία θεωρούνταν η πιο επιτυχημένη «in» χώρα με το περιοδικό Time να αναφωνεί «why everyone wants to invest in Spain!» και με τον Javier Bardem να κοσμεί το εξώφυλλο. Ακολούθησαν διαδοχικές οικονομικές κρίσεις, η προαναφερόμενη κατάρρευση του κατασκευαστικού κλάδου που άφησε άπειρα διαμερίσματα απούλητα και εκτόξευσε την ανεργία όπως και ένα παρολίγον μνημόνιο που η χώρα γλίτωσε στο παρα πέντε μετά από διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Πλέον οι πολίτες και πολιτικοί της αντιμετωπίζουν παρόν και μέλλον με στωικότητα και σαφώς πιο ταπεινές βλέψεις.

Ένας νεότερος, φρεσκότερος Javier Bardem σε εξώφυλλο του Time να γιορτάζει την δυναμική της Ισπανίας ( από το 2004- περασμένα μεγαλεία…)

Plaza ana – Μία μινιόν πλατέια πραγματικά συμπαθέστατη όπου φθάνεις μέσα από γραφικά σοκάκια , γεμμάτα με μικρά εστιατόρια και μπαρ. Περιβάλεται από ιστορικά κτίρια χαμηλού ύψους και από ένα όμορφο ξενοδοχείο melia ( μία ακόμα προσπάθεια ισπανικής εταιρίας να εδραιώσει το δικό της διεθνές brand στο χώρο του ξενοδοχειακού τουρισμού) όπως επίσης και ένα κρατικό, μικρό και διακριτικό σε στυλ θέατρο.

Τα μουσεία της Μαδρίτης:

Το πιο φημισμένο είναι ίσως το μουσείο μοντέρνας τέχνης Reina Sofia. Ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικά κτίριο με κλασσική πρόσοψή μα και μοντερνες πινελιές όπως τα καλαίσθητα εξωτερικά ασανσέρ. Το πιο διάσημο έργο τέχνης που φιλοξενέιται εδώ είναι χωρίς αμφιβολία η Γκουέρνικα του Πικάσο (αποτελεί μία αναπαράσταση του ισπανικού εμφυλίου και θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα του και λόγω της έντονης πολιτικής του φύσης).

Το μουσειακό σκηνικό της πόλης συμπληρώνουν τα prado, thyssen και caixa forum όλα τους σε πολύ κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Ομολογώ ότι έχω θολές αναμνήσεις από οτιδήποτε σχετικό με αυτά πέραν των εντυπωσιακών τους προσόψεων που περιλάμβαναν και έναν κάθετο κήπο.

Γράφοντας αυτό το κείμενο για παράδειγμα, ανακάλυψα ότι στο Prado φιλοξενείται μία από τις πιο διάσημες δημιουργίες του Francisco Goya, το «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του«. Ενώ επισκέφθηκα το μουσείο μία φορά στο εράσμους μου…λογικά πρέπει να το έχω αντικρύσει;… ουσιαστικά έχω διαγράψει την εμπειρία από τη μνήμη μου η οποία και προφανώς για μένα δεν μέτρησε. Είναι μία γενικευμένη υστέρηση που διακρίνω σε εμένα αλλά όχι μόνο. Νιώθω ότι στην Ελλάδα δείχνουμε μία γενικευμένη αδιαφορία σε πολλές τέχνες. Οτιδήποτε δεν είναι αρχαιοελληνικό, μοιάζει να επιλέγουμε να το αγνοούμε από όλες τις απόψεις.

Ο Γιάννης Τσαρούχης, ο γνωστότερος έλληνας ζωγράφος διεθνώς είχε πει σε συνέντευξη του στην ελληνική υπηρεσία του bbc παλαιότερα «Το ελληνικό κοινό, παρ’ όλη την πλούσια διαίσθησή του, δεν έχει καμιά ιδέα από την ζωγραφική γενικά, διότι τα μόνα έργα που έχει δει στην πραγματικότητα είναι τα ολίγα παράταιρα έργα της Πινακοθήκης, τα οποία κι αυτά είναι μερικά χρόνια όπου μπόρεσε να τα δει. Αυτό που όλος ο κόσμος ονομάζει ζωγραφική και που μόνο βλέποντας πρωτότυπα έργα μπορείς ν’ αντιληφθείς, δεν έχει την ευκαιρία να το βλέπει, και ουσιαστικά το αγνοεί. Μερικοί ζωγράφοι έχουν πάει στα ξένα μουσεία, μα είναι πολύ λίγοι αυτοί. Οι πλούσιοι κι οι συλλέκτες που ταξιδεύουν, πολύ σπανίως ενδιαφέρονται για ζωγραφική. Πριν ρωτήσουμε αν το ελληνικό κοινό καταλαβαίνει τη μοντέρνα ζωγραφική, θα έπρεπε να ρωτήσουμε εάν ξέρει γενικώς τι είναι ζωγραφική κι ύστερα αν προτιμά την παλαιά ή τη νέα. Το γεγονός ότι τον πίνακα τον λέμε «κάδρο» στη σημερινή γλώσσα, δείχνει πόσο λίγο μας ενδιαφέρει η ζωγραφική.»

Πάντοτε μισούσα τη λέξη «κουλτουριάρης» που χρησιμοποιούσαν διάφοροι γύρω μου με διάθεση πάντα μειωτική. Λες και όποιον τον ενδιαφέρουν οι τέχνες είναι φαντασμένος, ψωνισμένος ή αυστηρά μέλος μιας ελιτ που προφανώς δεν έχει άλλα προβλήματα να τον απασχολούν και ασχολείται με μ@λακίες. Το ζητούμενο κατα τη γνώμη μου είναι να υπάρχουν οι υποδομές που να οργανώνουν δραστηριότητες και αυτές να είναι οικονομικά προσβάσιμες στους περισσοτέρους. Όπως κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ότι είναι καλός κολυμβητής αν πρώτα δεν υπάρχει στη διάθεση του μία πισίνα για να δοκιμάσει να κολυμπήσει έτσι και κανένας δεν είναι δυνατόν να ξέρει αν όντως του αρέσει η όπερα ή ο μοντέρνος χορός εφόσων δεν του δοθεί πρώτα η ευκαιρία να δει μία ή και περισσότερες παραστάσεις.Το ελληνικό θέατρο ειναι το πιο τρανταχτό παράδειγμα επιτυχίας της τέχνης στην Ελλάδα. Αυθόρμητο, δημιουργικό μα ταυτόχρονα οικονομικό, προσβάσιμο στους περισσοτέρους και ιδιαίτερα αγαπητό στο κοινό. Άπειρες είναι οι παραστάσεις στην Αθήνα κάθε σεζόν, κάτι που με χαροποιεί πολύ και το περηφανεύομαι ιδιαιτέρως σε φίλους και γνωστούς μου στο εξωτερικό που ζω τα τελευταία χρόνια. Η ασχετοσύνη μου αλλά και άλλων πιστεύω έχει να κάνει με το μηδενικό βάρος που δίνει η ελληνική δημόσια παιδεία και πολιτεία ειδικά στην προώθηση όλων αυτών των τομέων που συνεχίζουν να μοιάζουν απόμακροι.

Γαστρονομία – Η ισπανική κουζίνα παρουσιάζει ομοιότητες με την ελληνική μιας και ως μεσογειακή χώρα, τα ίδια πράγματα καλλιεργούμε και αυτά θα χρησιμοποιήσουμε για να ετοιμάσουμε το φαγητό μας. Jamon cherrano, τυρί manchego, tapas και gazpacho είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά εδέσματα που πρέπει να δοκιμάσετε αν και η εμπειρία του φαγητού στη συγκεκριμένη χώρα πάει χέρι χέρι με την κοινωνικοποίηση και την πρωτοβουλία του να βγεις με φίλους για copas.

Το τυπικό πρωινό που προσφέρεται αποτελεί και αυτό μία ενδιαφέρουσα διαφορετική πρόταση: τείνει να είναι ψημένο ψωμί με πολτό τομάτας και λίγο ελαιόλαδο για να περιχύσεις από πάνω μαζί. Συνοδεύτεται με cafe con leche ή cafe cortado ( οι φρεντοκαπουτσινιές σας αλλού!).

Ένα ακόμα εντελώς ισπανικό συνήθειο που στο εράσμους θα ακούς και θα ξαναακούς είναι το botellon! Περί τίνος πρόκειται; Tι εστί; Ουσιαστικά αποτελεί κάτι το πολύ απλό: Νέοι μαζεύονται σε πάρκα για να πιουν και να χαλαρώσουν. Στην Μαδρίτη τόσο το Retiro όσο και το κομψό templo de debode στην κυριλέ συνοικία arguelles με τα αιγυπτιακά γλυπτά και την πανοραμική του θέα αποτελούν ιδανικούς χώρους για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Επρόκειτω για μία πιο οικονομική εναλλακτική από το να μαζευτείς με φίλους και να τα πιείς πχ σε ένα μπαρ. Σύμφωνα με την wikipedia, είναι μία συνήθεια που έχει τη δική της ιστορία: ξεκίνησε στην Ανδαλουσία την δεκαετία του ’80 από εργάτες που δεν είχαν τα χρήματα για να σερβίριστούν σε μαγαζιά και εστιατόρια.

Είδαμε και ταυρομαχίες σε ειδικά διαμορφωμένο αμφιθέατρο στην Las Ventas. Mας εξέπληξε η ωμότητα του θεάματος και θυμάμαι χαρακτηριστικά δύο γερμανίδες τουρίστριες που καθόντουσαν παραδίπλα μας να βάζουνε τα κλάμματα μετά τη θανάτωση του πρώτου ταύρου.

Βλέποντας ταυρομαχίες ( το μακρυνό 2005! )

Φλαμένκο– Την δεύτερη φορά που έζησα στη Μαδρίτη όντας μεγαλύτερος και ίσως ωριμότερος, θυμάμαι να νοιάζομαι περισσότερο να ανακαλύψω την κουλτούρα αυτής της χώρας και όχι μόνο να σουλατσάρω στα μπαρ που τριγυρνούσαμε κάποτε οι ερασμίτες για δωρεάν chupitos. Επίδίωξα να δω λοιπόν κάποιες παραστάσεις φλαμένκο στην πιο ορθολογική μορφή του όπως και μοντέρνου χορού με στοιχεία φλαμένκο. Είχα πραγματοποιήσει και μία σκαστή βόλτα σαν κλέφτης εντός μίας τέτοιας σχολής χορού στην παλιά αγορά mercado anton martin (από όπου και το βίντεο των λίγων δευτερολέπτων που ξέθαψα και ανέβασα παρακάτω). Το φλαμενκο ίσως είναι το πιο παθιάρικο φολκλορ που μπορεί να φανταστεί κανείς. Με ρίζες στην Ανδαλουσία και στην κοινότητα των τσιγγάνων της χώρας, εμένα όταν το παρακολουθώ μου φέρνει στο μυαλό ζευγάρωμα άγριων ζώων ή παγώνια που φλερτάρουν. Οι διαφορές είναι έντονες με τους άλλους χορούς της Μεσογείου και των Βαλκανίων στους οποίους το στοιχείο του ερωτισμού αλλά και του ρομαντισμού είναι παντελώς απών από επιλογή. Όταν ακόμα πήγαινα στο δημοτικό θυμάμαι ότι με είχανε στείλει οι δικοί μου για ένα χρόνο σε μαθήματα νεοελληνικών παραδοσιακών χορών (ή καλύτερα τους είχα πρήξει να με στείλουν επειδή είχαν ήδη γραφτεί οι δύο καλύτεροι μου φίλοι ). Οι χοροί αυτοί είτε ήταν συρτοί, είτε καλαματιανοί, είτε καρσιλαμάδες μου βγάζανε πάντα κάτι το βαρύ και παλαιομοδίτικο και σχεδών πάντοτε παρατηρούσα ότι περιορίζανε τα κορίτσια σε ρόλο ελαφρά λικνιζόμενης γλάστρας.

Η Μαδρίτη γενικά είναι ένας προορισμός που απαιτεί το χρόνο του επισκέπτη για να μπορέσει να εκτιμήσει τις αρετές της. Διήμερα και τα λεγόμενα «city break» δεν αρκούν για ένα τέτοιο μέρος που μπορεί να μην θαμπώνει με το καλημέρα, μα σίγουρα σε κερδίζει μόλις την ζήσεις για λίγο περισσότερο χρόνο. Εξερευνόντας την γειτονιά προς γειτονιά ανακαλύπτει κανείς μία μεσογειακή πρωτεύουσα με φαινομενικά λίγο άγχος και περίσσεια ανέμελια. Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στο πως οι ισπανοί αντιμετωπίζουν την όλη έξοδο τους για φαγητό, ποτό και διασκέδαση. Αυτό το κλασσικό «vamos pa fiesta!!!» με τα άπειρα θαυμαστικά μοιάζει με καρικατούρα όταν το πρωτοακούς από κάποιο γνωστό σου όμως καλά θα κάνεις να ακολουθήσεις. Το που βρίσκει αυτός ο κόσμος την όρεξη για να βγει να πιει ή να γευματίσει οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας οποιαδήποτε ώρα όσο τρελή και να είναι έτσι ώστε να σου μιλήσει έξω καρδιά για τα πράγματα που τον απασχολούν, τις χαρές και τις αγωνίες του, ένας θεός το ξέρει. ‘Ολη η περιοχή νότια της la latina, και κοντά στην plaza de Humiladero είναι γεμμάτη ανακαινισμένα ιστορικά/νεοκλασσικά που φιλοξενούν μπαρ και εστιατόρια με υπαίθρια τραπεζοκαθίσματα μιας και ο καλός καιρός που επικρατεί το μεγαλύτερο μέρος του έτος το ευνοεί. Γενικά η πόλη είναι γεμμάτη με εκτενείς πεζοδρομημένες περιοχές και συχνά δαιδαλώση μονοπάτια γεμμάτα με μικρές εκπλήξεις, ιδιαίτερα στην la latina και malasana.

La Latina, 2024

Εκεί κοντά και η πολύ ενδιαφέρουσα συνοικία lavapies, χτισμένη σε απότομη κατηφορική κλίση και μία ανάσα μόλις από την Sol. Φοιτητική, φθηνή και εναλλακτική αλλά πλέον και συνοικία μεταναστών με εστιατόρια να προσφέρουν γεύσεις από το Μπαγκλαντες, κουρεία Σενεγαλέζων και ταξιδιωτικά γραφεία που οργανώνουν και προσκυνήματα στο hajj ή πτήσεις στο Πακιστάν. Σε μία τυπικά παράδοξη, γεμμάτη αντιθέσεις μαδριλέζική πραγματικότητα, χασάπικα χαλάλ συνυπάρχουν στους ίδιους δρόμους με διακριτικά κρυμμένα σεξ κλαμπ. Εδώ βρίσκεται και το ολοκαίνουργιο teatro Valle-Inclan το οποίο παρόλη τη πεζότητα στην όψη του, παραμένει μία ένδειξη φροντίδας και προώθησης του πολιτισμού από την πολιτεία. Δημιουργικότητα χωρίς πολλούς πόρους λοιπόν.

Κάτι επίσης που παρατήρησα στην Ισπανία και αποτέλεσε για εμένα τροφή για σκέψη είναι η ριζικά διαφορετική αντιμετώπιση του κόσμου πάνω σε πολλά ευαίσθητα κοινωνικά θέμματα.

Ξεχωρίζω δύο συγκεκριμένα: την αντίληψη περί του τι εστί έμφυλη βία και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ.

Η πρώτη φορά που έιδα πολίτες να διαδηλώνουν για γυναικοκτονίες ήταν εδώ στην Ισπανία. Δεν θυμάμαι ακριβώς την χρονιά μα ήμουν στην plaza del sol όπου είχαν συγκεντρωθεί οι συγγενείς ενός κοριτσιού που αρχικά θεωρούνταν αγνοούμενη μα σύντομα ανακαλύφθηκε ότι την σκότωσε και μετέπειτα έκρυψε το πτώμα της ο τότε συντροφός της. Εκεί βρισκότανε επίσης και εκατοντάδες κόσμου που τους συμπαραστέκονταν. Οι συγγενείς αυτοί ζητούσανε φυσικά δικαιοσύνη μα η παρουσία των υπολοίπων είχε τον συμβολισμό της όπως και τα πλακατ που κρατούσαν πολλοί από τους παριστάμενους με συνθήματα όπως «Ούτε μία λιγότερη» που έθιγαν γενικότερα ζητήματα. Ζητήματα που και η ελληνική κοινωνία μόλις υιοθέτησε μία άλλη οπτική πάνω σε τέτοια φονικά και έπαψε απλά να τα ονομάζει «εγκλήματα πάθους«, σοκαρίστηκε με τον αυξανόμενο αριθμό, την συχνότητα, την βιαιότητα και το παράλογο του πράγματος. Το «πάθος» αποτελούσε για δεκαετίες στη χώρα μας μία βολική δικαιολογία για τον κάθε ανασφαλή σύντροφο/σύζηγο δολοφόνο που μετέπειτα έπεφτε στα μαλακά με σχετικά μικρές ποινές. Η σκληρή πραγματικότητα πολλών γυναικών απαιτεί άλλη νοοτροπία αντιμετώπισης που θα συγκρούεται με τα-εν οίκω μη εν δήμω λογική την Ελλάδας όπου τα προβλήματα μίας σχέσης και ειδικά ενός γάμου αναμένεται να αντιμετωπίζονται ( βλέπε κουκουλώνονται) σιωπηλά στο παρασκήνιο μεταξύ εμπλεκομένων. Δεν βοηθά βεβαίως και ο γενικότερος μεσογειακός μισογυνισμός που διαχρονικά επικρατεί στην νότια Ευρώπη.

Στην Μαδρίτη ήταν και η πρώτη φορά που είδα ζευγάρια αντρών, γυναικών αλλά και ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες να ζούνε την ζωή τους ανοιχτά και κανονικά, χωρίς να χρειάζεται πρώτα η δημοσκοπική έγκριση από κάθε άσχετο. Η σεξουαλική επανάσταση που στην υπόλοιπη Μεσόγειο ακόμα αργεί, εδώ έχει λάβει χώρα από καιρό. Όποιος έχει τύχει να παραβρεθεί σε pride της Μαδρίτης, δεν μπορεί παρά να σκάσει αρκετά χαμόγελα με το πόσο απενοχοποιημένα και αμετανόητα ηδονιστικά μοιάζουν τα πάντα εδω και το πως αποτελεί μία παρέλαση όχι μιας απομονωμένης κοινότητας κάποιων λίγων μα μία γιορτή στην οποία συμμετέχει κυριολεκτικά όλη η πόλη μιας και κάθε ισπανός/ισπανίδα ξέρει κάποιον/κάποια που ανήκει ήδη στην συγκεκριμένη κοινότητα.

Εδώ είναι και η ευκαιρία να μιλήσουμε για την chueca με τα πάμπολα μπαρ και restaurants και μία μοναδική νυχτερινή ζωή που κυρίως βασίζεται στο γεγονός είναι η gay συνοικία της πόλης η οποία ζει στην παντελώς στυλάτη, camp κοσμάρα της. Εδώ και το mercado san anton chueca: χτισμένο σε τρείς ορόφους. Στον πρώτο υπάρχουν κάποια ακριβά χασάπικα και ψαροπωλεία για ψώνια για το σπίτι, στο δεύτερο πολλά μικρά εστιατόρια με stand καρέκλες για ένα γρήγορο μεζέ στα γρήγορα (κάποτε υπήρχε και ένα μικρό ελληνικό) ενώ ο τρίτος φιλοξενεί μία καφετέρια/μπαρ για βραδυνά ποτάκια κάτω από τον καλοκαιρινό ουρανό.

Βεβαίως καμία κοινωνία δεν είναι στατική. Τα πάντα είναι ρευστά και όλο αυτό το αξιοθαύμαστα φιλελεύθερο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Στην Ισπανία άλλωστε υπήρξε νομοθετική προσπάθεια κατάργησης του δικαιώματος στην έκτρωση το 2015 που ναυάγησε την τελευταία στιγμή λόγω των έντονων διαδηλώσεων στους δρόμους.

Φτωχεια: Συχνά στην Μαδρίτη παρατηρέι κανείς μία προσπαθεια/αξίωση για χλιδή που δεν υποστηρίζεται από το ανάλογο υπόβαθρο. Μιλώντας απλά, μοιάζει ότι το υπάρχον αγοραστικό κοινό να μην έχει τα χρήματα για μεγάλες μάρκες και κυριλέ αγαθά και ίσως ως ένα μεγάλο βαθμό να μην πολυνοιάζεται για αυτά. Δεν είναι λοιπόν ασυνήθιστο να συναντάς μαγαζιά με προσφορές για τσόκαρα 3 ευρώ το ζευγάρι στεγαζόμενα σε κεντρικούς δρόμους δίπλα σε επιβλητικά κυβερνητικά κτίρια. Στην πολή θα δει κανείς να υπάρχει ακόμα το επάγγελμα του λουστραδόρου, μία απασχόληση που χτυπάει άσχημα στο μάτι και προσδίδει μία μάλλον μειωτική όψη στον εργαζόμενο.

Υπάρχει πάντως και κάτι το αυθόρμητο και χειροποίητο στην ισπανική επιχειρηματικότητα. Πηγαίνεις σε υψηλά βαθμολογημένα καφέ στο tripadvisor και μοιάζει λες και δύο φίλοι είπαν «έχω δύο καρέκλες ,έχεις πέντε πιάτα, ας ανοίξουμε μία καφετέρια!» (ειδικά στις γειτονιές lalatina, malasana και lavapies). Τα μαγαζιά με πανακριβα ρούχα και είδη πολυτελείας είναι περιορισμένα στην συνοικία salamanca και στην calle serrano όπου προσωπικά ποτέ δεν πάτησα το πόδι μου. Είμαι επιπλέον σίγουρος ότι ελάχιστοι ξένοι επισκέπτες επιλέγουν την Μαδρίτη επειδή τους ενδιαφέρει συγκεκριμένα το κομμάτι των ακριβών αγορών ως εμπειρία.

Μία από τις ελληνίδες με τις οποίες έτυχε να κάνω το εράσμους εκεί ήταν και η Λιάνα, μία φοιτήτρια αρχιτεκτονικής από τη Θεσσαλονίκη η οποία αγάπησε όχι μόνο την Ισπανία αλλά και έναν Ισπανό, έμεινε για πολλά χρόνια μετέπειτα στη χώρα και γενικά έπινε νερό στο όνομα της. Ακόμα και αυτή τη θυμάμαι να είναι σοκαρισμένη με τους άστεγους που κοιμόντουσαν κάτω από γέφυρες της πόλης ( οι οποίοι παρεπιμπτοντως έχουν αυξηθεί αισθητά) λέγοντας μου «τουλάχιστον στην Ελλάδα δεν βλέπεις τέτοιες σκηνές» (κάτι που δυστηχώς δεν ισχύει πλέον).

Το πόσο σημαντικά καθορίζει την ζωή σου μία εθνική οικονομία που προσφέρει περισσότερη ευελιξία στις επιλογές σου εμένα μου έγινε ξεκάθαρο κυρίως σε άλλα ταξίδια και γνωριμίες με ανθρώπους από σαφώς πιο ευμαρείς χώρες. Παρά τα προβλήματα της όμως, η Ισπανία χαρακτηρίζεται σίγουρα από καλύτερη αγορά εργασίας και περισσότερο δυναμισμό και διεθνισμό από τη δική μας.

Ήταν κυρίως όμως οι συζητήσεις με τους βορειοευρωπαίους φοιτητές που όξυνε την αίσθηση του δυσάρεστου όταν κάναμε οι έλληνες τη δική μας αυτοκριτική. Χαρακτηριστική μου έμεινε η παρατήρηση που έκανε μία φινλανδή γνωστή μου που είχε σπουδάσει μουσική γιατί «αυτή τη δουλειά θα την κάνω όλη μου τη ζωή οπότε και πρέπει να μου αρέσει». Ήταν μία φράση που ήχησε σχεδών αφελής στα αυτιά μου και μου έμοιαζε βγαλμένη από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Τρέλα μας πουλάει το κορίτσι; Κι’ όμως το έλεγε και το πίστευε σε αντίθεση με εμάς που ναι μεν πολλοί ήμασταν πολιτικοί μηχανικοί, γιατροί ή δικηγόροι κλπ, υψηλόβαθμες και σεβαστές ειδικότητες αλλά μάλλον αναμενόμενες για κάποτε καλούς μαθητές που θέλανε να περάσουν ΑΕΙ και να έχουν την ελπίδα να βγάλουν και καμία δεκάρα. Ακόμα και αν κάποιος δεν θέλει να γίνει συγγραφέας ή καλλιτέχνης, εύκολα καταλαβαίνει κανείς από τις λίγες εναλλακτικές μας ότι η ελληνική αγορά εργασίας έχει χάσει επεισόδια και πως οι αξιοπρεπείς σίγουρες καριέρες στις οποίες τείνουμε να εστιάζουμε στην πατρίδα, είναι ξεχασμένες αλλού και δεν θα φέρουν την ανάπτυξη ή τις μεγάλες αλλαγές του μέλλοντος. Το κατα πόσο τώρα μας γέμιζανε σαν ανθρώπους είναι ακόμα πιο άβολο θέμα προς συζήτηση. Στην Ελλάδα δυστηχώς τέτοιοι προβληματισμοί αποτελούν πολυτέλεια. Δεν θα έπρεπε όμως να είναι. Παρα ταύτα σε μία χώρα σαν την δική μας με διαχρονικά υψηλή ανεργίας με τόσα πολλά πτυχία να είναι ουσιαστικά νεκρά, το να τοποθετήσε έτσι πάνω σε θέματα καριέρας θα προκαλέσει πιθανότατα αντιδράσεις από τον περίγυρο σου που θα σε κάνουν να νοιώσεις εκτός τόπου και χρόνου αν όχι απλά ξιπασμένος.

Σε τελική ανάλυση, εμπειρίες σαν και αυτές, της παραμονής ή των ταξιδιών στο εξωτερικό αναπόφεκτα δημιουργούν στο μυαλό συγκρίσεις και σε κάνουν να βλέπεις την μακροοικονομική πραγματικότητα και την χώρα σου περισσότερο σαν αναγνώστης του Economist, με λιγότερους συναισθηματισμούς και σχετικοποιήσεις έτσι ώστε να δικαιολογηθούν πράγματα και καταστάσεις.

Κεφάλαιο Αλμοδοβάρ: Ο σκηνοθέτης-σήμα κατατεθέν της χώρας καταφέρνει να συνδυάζει στις ταινίες του την απλότητα/επαρχιωτισμό των ισπανών και την ανθρωπιά τους με τη λαγνεία και την απροκάλυπτη επιθυμία. Πάμπολλα είναι τα ταμπού τα οποία κορνιτοποιούνται εντός ταινιών του με συχνά κωμικό και ανάλαφρο τρόπο. Ο ίδιος μοιάζει να αποφεύγει να βουτήξει στο καταθλιπτικό δράμα ανεξαρτήτως του πόσο βαριά και στενάχωρα μπορεί να είναι τα θέματα και η πλοκή. Φιλελεύθερος και αντιφρανκιστής, επιλέγει να εστιάζει το φακό του σε ατελείς οικογένειες, στην διαφθορά στην αστυνομία και στην εκκλησία και σε ασυνήθιστους και αναπάντεχους ήρωες που έρχονται με χάρη και χαμόγελο από το περιθώριο να γεμμίσουν τις οθόνες μας. Θυμάμαι να μην κατανοώ στο ελάχιστο το τι και καλά ξεχωριστό είχε ο συγκεκριμένος δημιουργός όταν πρωτοείδα ταινίες του στο λύκειο και στο πανεπιστήμειο (νομίζω το Όλα Για Τη Μητέρα Μου ήταν η πρώτη δουλειά του που παρακολούθησα και την βίωσα ως την απόλυτα αδιάφορη κινηματογραφική εμπειρία). Μα με το πέρασμα του χρόνου και αξιολογώντας περαιτέρω τους πολλούς συμβολισμούς των επιμέρους πονημάτων του, εκτίμησα την καλλιτεχνική του προσφορά ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν την απόλαυσα ιδιαιτέρως.

Γνωριμία με άλλες κουλτούρες: Η παραμονή μου στη Μαδρίτη μου έδωσε και μία ουσιαστική ευκαιρία για μία πρώτη γνωριμία με την Λατινική Αμερική μέσω της επαφής μου με ανθρώπους των τεράστιων εδώ κοινοτήτων λατινοαμερικανών μεταναστών. Αναπάντεχα μου άνοιξαν τα μάτια στην ίσως πιο ενδιαφέρουσα τουριστικά ήπειρο. Υπάρχουν απευθείας πτήσεις από το αεροδρόμειο της πόλης με τις περισσότερες λατινοαμερικάνικες πρωτεύουσες για να εξυπηρετήσουν όχι μόνο τους τουρίστες αλλά κυρίως τους χιλιάδες απόδημων που μοιράζουν τη ζωή και την καρδιά τους μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Μπορεί στον Ελληνικό τύπο κάποιος να γράφει χασκογελώντας «και που είναι αυτό το Εκουαδόρ;» ή να τις θυμάται μόνο όταν έχουμε μουντιάλ κάθε τέσσερα χρόνια μα στον ισπανικό τύπο υπάρχει πάντα εκτενή κάλυψη για το τι συμβαίνει σε όλες αυτές τις χώρες/κοινωνίες που αποτελούν κάτι σαν μακρυνά ξαδέρφια τους. Ανακαλύψα λοιπόν μία διακρατική σχέση αγάπης αλλά και πολύ μίσους, (πολλά τα ιστορικά απωθυμένα στην Λατινική αμερική), ιδιαίτερα περίπλοκη και βασισμένη σε μία διαχρονική αλληλεπίδραση και μία ιστορία βουτηγμένη στο άιμα ( τα χρόνια της Ισπανικής αυτοκρατορίας/αποκοιοκρατείας). Φίλος μου από την Αργεντινή μου σχολίασε ότι ενώ όταν ήτανε μικρός γιορτάζανε «την ήμερα του Κολόμβου», πλέον αυτές οι αργίες έχουν καταργηθεί και αντικατασταθεί από «την ημέρα του Ολοκαυτώματος των ινδιάνικων πολιτισμών» και πολλές λατινοαμερικάνικες κυβερνήσεις να απαιτούν κατά καιρούς αποζημιώσεις ή δημόσιες συγνώμες από την ισπανική κυβέρνηση. Από την άλλη μεριά, οι μέν και οι δεν μοιράζονται μία κοινή ιστορία, την ίδια γλώσσα αλλά και ως ένα βαθμό θρησκεία, παρόμοιες συνήθειες και τρόπο ζωής.

Βεβαίως τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατόν αν εξαρχής δεν μπορούσα να μιλήσω ικανοποιητικά τα ισπανικά. Ούτως ή άλλος έπρεπε παρουσίάσω κάποιον τίτλο εκμάθησης της γλώσσας για να εξασφαλίσω τότε την θέση του εράσμους ( ο υπεύθυνος καθηγητής μας έστελνε μόνο όσους είχαν σχετικό δίπλωμα). Τα επόμενα χρόνια για να την διατηρήσω μαζί με τις πολύτιμες σαν κοχύλια αναμνήσεις μου, είδα ότιδήποτε αξιόλογο έχει παράξει ο ισπανικός κινηματογράφος. Η συγκεκριμένη γλώσσα αποτέλεσε για εμένα σίγουρα ένα καινούργιο παράθυρο στον κόσμο. Δημιούργησα φιλίες ζωής με ισπανόφωνους και σε αργότερο χρόνο βρήκα και την αυτοπεποίθηση να κάνω τα λίγα ταξίδια στην λατινική αμερική που έχω κάταφέρει μέχρι σήμερα.

Κλείνοντας να πω λίγα λόγια για κάποιες πολύ χαρακτηριστικές μονοήμερες εκδρομές από την Μαδρίτη που πραγματοποιήσαμε τότε. Ξεχωρίζει χωρίς αμφιβολία η επίσκεψη στη πόλη του Toledo, μία απίστευτα γραφική κωμόπολη γύρω στα 75 χιλιόμετρα νότια της Μαδρίτης.

Λιγότερο εντυπωσιακή μα αξιομνημόνευτη η περιήγηση που κάναμε μία άλλη μέρα στο βασιλικό μοναστήρι του Εσκοριάλ, και σε κοντινή απόσταση στη Valle de los Caidos το μνημείο δηλαδή όπου είχε ταφεί ο δικτάτορας Φρανκο. Ενώ το πρώτο αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την unesco, το τελευταίο αποτελεί πολύ πιο αμφιλεγόμενο προορισμό. Η δικτατορία στην Ισπανία διήρκησε από το ’39 μέχρι το ’75, τριανταέξι ολόκληρα χρόνια. Ακόμα διχάζει όπως είναι αναμενόμενο τους ισπανούς με βάση τα βιώματα, τις ιστορίες και τις πολιτικές τοποθετήσεις των πατεράδων και παππούδων τους. Πήγαμε στο ταφικό αυτό συγκρότημα ( πέραν του Φράνκο εδώ είναι θαμμένοι 37.000 ισπανοί που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ) ανίδεοι για την ιστορία της χώρας και νομίζοντας ότι απλώς πηγαίναμε να πάρουμε φωτογραφίες ενός εντυπωσιακού μαυσωλείου. Πρόσφατα (συγκεκριμένα μόλις το 2019) το πτώμα του μεταφέρθηκε αλλού γιατί ακόμα υπήρχε το άχαρο θέμα φιλοχουντικών οπαδων του Φράνκο να συγκεντρώνονται σε ένα τόσο επιβλητικό μνημείο για να αφήσουν συχνά πυκνά διάφορα μπουκέτα με λουλούδια, λες και επρόκειτω για εθνικό ήρωα. Αν κάτι μου έχει μείνει στη μνήμη από εκείνη την ημέρα είναι το δροσερό του εσωτερικού χώρου αλλά και ο υπερμεγέθης γκροτέσκ σταυρός και το άγαλμα του Ιησού στα χέρια της Παναγίας στην εισοδό του.

Εσκοριάλ

Σε αντίθεση με την Ιταλία η οποία ίσως να είναι η πιο όμορφη χώρα του κόσμου όλου, (ένα κράτος πραγματικά ατέλειωτο ανοιχτό μουσείο), η Ισπανία δεν χαρακτηρίζεται από αντίστοιχη θεαματική αρχιτεκτονική στην ολότητα της. Ακόμα και το καλό της φαγητό πρέπει κανείς να το ψάξει στα κατάλληλα εστιατόρια, αλλιώς μένεις με μία εντύπωση ότι τα πάντα παρατηγανίζονται εδώ πέρα και ειδικα αυτή η τορτίγια με το ψωμί από πάνω που σερβίρουν μοιάζει ο πιο άτσαλος μεζές. Η κουλτούρα του καφέ επίσης υστερεί ακόμα και του ελληνικού. Το cafe con leche και cafe con gello που σου φέρνουν τον ζεστό καφέ και εσύ τον περιχύνεις σε ποτήρι με παγάκια κάνει τον φραπέ να μοιάζει με αριστούργηματικό δημιούργημα διακεκριμένου barista. Τουλάχιστον υπάρχει η δυνατότητα να γευτεί κανείς churros με ζεστή σοκολάτα, ένας γλυκός περισπασμός που έχει εξελιχθεί σε τουριστική ατραξιόν απο μόνος του.

Το στοιχείο της χώρας που σε κερδίζει είναι οι άνθρωποι. Μιλάμε για μία κοινωνία συναρπαστική, έντονα μεταβαλλόμενη, μία νεολαία ιδιαίτερα δυναμική σε ότι αφορά τα κοινωνικοπολιτικά και μία καλλιτεχνική γενιά σαφώς πιο παρούσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι απο τις υπόλοιπες της νότιας Ευρώπης. Την θεωρώ πραγματικά δεύτερη πατρίδα μου και ακολουθώ τα πολιτικά τεκταινόμενα της μέσα από τις ζωές των πολλών φίλων μου που ζουν εκεί που είναι και μέρος και της δικής μου ζωής άλλωστε.

Αισθητά μειωμένος σε σύγκριση με την πατρίδα μας είναι εδώ και ο εθνικισμός. Στην Ελλάδα ο κόσμος στις συζητήσεις του σου αποκαλύπτει ή κρίσεις μεγαλείου ή κόμπλεξ κατωτερότητας ανάλογα με το αν εστιάζεται στην αρχαιότητα ( με την οποία μηδαμινή πραγματική σχέση έχουμε οι σημερινοί νεοέλληνες ) ή με το συχνα προβληματικό παρόν ( του οποίου την ευθύνη δεν δύναται εμείς σαν μονάδα να κουβαλάμε. Απλά εδώ γεννηθήκαμε και υπάρχουμε). Εδώ η εθνική υπερηφάνεια ίσως εκφράζεται ως ένα βαθμό μέσω του αθλητισμού ( άπειρα έχω ακούσει για το Ναδάλ και τους ποδοσφαιριστές) αλλά γενικά οι ισπανοί μοιάζουν μάλλον ταπεινοί παρά την δική τους ισπανική αυτοκρατορία του παρελθόντος.

Θυμάμαι τον εαυτό μου σε αυτην την ηλικία ως άκρως πυροβολημένο. Οι εμπειρίες μου όμως σε αυτή τη πόλη στην πρώτη και ειδικά στη δεύτερη παραμονή μου στα 30 μου όπως και όλες εκείνες οι φιλίες που έκανα ( Διαμαντή, Μαργαρίτα, Κορνίλιε, Κέλυ όπου και να είστε, ότι και να κάνετε, να είστε καλά! ) με βγάλανε από το καβούκι μου και μου χαρίσανε προσωπική εξέλιξη. Όταν είχα επιστρέψει στην Ελλάδα, ήθελα να τα αλλάξω όλα στη ζωή μου. Ακούγεται αφελές το ότι ένα εξάμηνο σε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών με ταρακούνησε σε τέτοιο βαθμό αλλά δίχως αυτό το βίωμα δεν νομίζω να το είχα ριψοκίνδυνεύσει να επιχειρήσω την δεύτερη φορά κατά επέκταση να προσπαθήσω πολλά από όσα έκανα στη ζωή μου γενικότερα. Παρότι στα 41 νιώθω πλέον κάπως αρχαίος, ακόμα αντλώ έμπνευση από αυτήν την μεθυστική πόλη όταν σχεδιάζω το όποιο επόμενο μου βήμα.

πριν ταξιδέψετε διαβάστε:

Πριν ταξιδέψετε παρακολουθήστε: